فهرست مطالب
علائم خرابی سیم و کابل، چگونه آنها را تشخیص دهیم؟
در دنیای امروز، سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی نقش حیاتی در زندگی روزمره انسان‌ها ایفا می‌کنند. سیم‌ها و کابل‌ها به عنوان شریان‌های اصلی انتقال انرژی و داده، در قلب این سیستم‌ها قرار دارند.
طبق گزارش International Energy Agency (IEA)، بیش از ۷۰ درصد از حوادث آتش‌سوزی مربوط به تجهیزات برقی در اماکن مسکونی و صنعتی، به علت نقص در سیم‌کشی یا خرابی کابل‌ها رخ می‌دهد. از سوی دیگر، مطالعات مهندسی برق نشان می‌دهد که حدود ۶۰ درصد از اختلالات شبکه‌های الکتریکی ناشی از مشکلات ناشناخته در سیم و کابل است که به‌موقع شناسایی نشده‌اند.
خرابی در سیم و کابل می‌تواند در اثر عوامل مختلفی نظیر فرسودگی، حرارت بیش‌ازحد، خوردگی، آسیب‌های مکانیکی یا نصب نادرست ایجاد شود. شناسایی به‌موقع این علائم نه تنها مانع از بروز حوادث ناگوار می‌شود، بلکه هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را نیز به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. از طرفی دقت در خرید سیم و کابل درست میتوانید از این خرابی ها جلوگیری کند برای همین میتوانید مقاله راهنمای خرید سیم و کابل را مطالعه فرمایید.
در این مقاله، با بهره‌گیری از داده‌های فنی و تجربیات کارشناسان حوزه برق، به بررسی نشانه‌های خرابی سیم و کابل و روش‌های علمی تشخیص آنها خواهیم پرداخت.
دلایل اصلی خرابی سیم و کابل چیست؟
خرابی سیم و کابل می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل فیزیکی، محیطی و الکتریکی باشد که در صورت نادیده‌گرفتن، منجر به اختلال در عملکرد سیستم‌ها یا حتی حوادث جدی مانند آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی می‌شود. شناخت این عوامل می‌تواند گامی مهم در پیشگیری و نگهداری صحیح از تجهیزات الکتریکی باشد.
یکی از رایج‌ترین دلایل، افزایش بیش از حد جریان الکتریکی (Overcurrent) است که باعث گرم شدن بیش از حد سیم و در نهایت ذوب شدن یا سوختگی عایق آن می‌شود. همچنین، خستگی مکانیکی ناشی از خم‌شدن‌های مکرر، کشیدگی یا ضربات فیزیکی می‌تواند به شکستگی هادی داخلی یا جدا شدن اتصالات منجر شود.
عامل مهم دیگر، فرسودگی حرارتی و محیطی است. قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید، رطوبت، مواد شیمیایی یا تغییرات شدید دما، موجب کاهش عمر مفید روکش کابل‌ها و کاهش مقاومت عایق می‌شود. نصب یا انتخاب نادرست کابل نیز نقش پررنگی در خرابی دارد؛ برای مثال استفاده از کابل نامتناسب با توان مصرفی یا شرایط محیطی، احتمال خرابی زودهنگام را افزایش می‌دهد.
در برخی موارد، نوسانات ولتاژ، اتصال کوتاه یا نویزهای الکترومغناطیسی نیز می‌توانند به آسیب در ساختار داخلی سیم‌ها یا تضعیف عملکرد آنها بینجامند.
در مجموع، بیشتر خرابی‌ها نتیجه‌ی بی‌توجهی به استانداردهای نصب، استفاده طولانی‌مدت بدون بازبینی، یا شرایط محیطی نامناسب هستند. با بازرسی منظم و انتخاب صحیح کابل متناسب با کاربرد، می‌توان از بسیاری از این مشکلات جلوگیری کرد.
نشانه‌های ظاهری خرابی کابل‌ها
در بسیاری از موارد، اولین هشدارهای خرابی کابل از طریق نشانه‌های ظاهری قابل مشاهده است. این علائم به‌راحتی با چشم غیرمسلح قابل تشخیص‌اند و بررسی منظم آنها می‌تواند از بروز حوادث جدی جلوگیری کند.
۱. تغییر رنگ عایق:
یکی از نشانه‌های رایج، تغییر رنگ روکش کابل به‌ویژه در محل‌های گرم‌شده یا داغ‌شده است. سوختگی‌های سیاه یا قهوه‌ای روی سطح کابل اغلب نشان‌دهنده‌ی عبور جریان بیش از حد یا تماس با منبع حرارتی هستند.
۲. ترک‌خوردگی یا شکنندگی روکش:
روکش کابل‌ها در اثر گذر زمان، تابش مستقیم آفتاب یا مواد شیمیایی ممکن است خشک، شکننده و ترک‌خورده شوند. این مشکل عایق کابل را تضعیف کرده و احتمال برق‌گرفتگی یا اتصال کوتاه را افزایش می‌دهد.
۳. برآمدگی، تورم یا ذوب‌شدگی:
ایجاد برآمدگی یا نقاط متورم روی کابل می‌تواند نشانه‌ای از تجمع حرارت داخلی یا آسیب فیزیکی باشد. در برخی موارد، بخشی از کابل ممکن است ذوب شده یا حالت غیرطبیعی پیدا کرده باشد که هشداری جدی محسوب می‌شود.
۴. بوی غیرطبیعی (بوی سوختگی):
اگر هنگام نزدیک شدن به کابل‌ها بوی تند و سوختگی حس شود، معمولاً مربوط به داغ‌شدن بیش از حد هادی یا خرابی عایق است. حتی بدون آسیب‌دیدگی کامل، این بو می‌تواند زنگ خطر باشد.
۵. تغییر شکل یا له‌شدگی:
کابل‌هایی که در زیر اجسام سنگین قرار گرفته‌اند یا به‌صورت غیر اصولی خم شده‌اند، ممکن است دچار له‌شدگی یا آسیب ساختاری شوند. این تغییر شکل‌ها می‌توانند باعث قطع‌شدگی یا کاهش رسانایی هادی شوند.
۶. بیرون‌زدگی سیم‌های داخلی:
در صورت آسیب شدید به روکش، ممکن است رشته‌های داخلی سیم یا کابل بیرون بزنند. این وضعیت خطرناک، مستقیماً فرد را در معرض تماس با برق قرار می‌دهد.
بیشتر بخوانید=> سیم و کابل رادافشان سحر
نشانه‌های عملکردی و فنی خرابی سیم و کابل
در بسیاری از موارد، خرابی سیم و کابل صرفاً از ظاهر آنها قابل تشخیص نیست. برخی از علائم مهم تنها در حین عملکرد سیستم الکتریکی دیده می‌شوند. این نشانه‌ها اغلب نشانه وجود نقص در هادی داخلی، اتصالات، یا عایق سیم‌ها هستند و باید آنها را جدی گرفت.
۱. قطع و وصل شدن ناگهانی جریان یا عملکرد نامنظم تجهیزات
اگر دستگاه‌ها یا سیستم‌ها بدون دلیل روشن و خاموش می‌شوند یا عملکرد ناپایدار دارند، ممکن است دلیل آن اتصال ضعیف، شکستگی داخلی کابل یا افت ولتاژ ناشی از خوردگی هادی باشد.
۲. نوسان ولتاژ یا کاهش بازده الکتریکی
نوسانات غیرعادی ولتاژ در مدار می‌تواند به دلیل افت مقاومت در مسیر کابل معیوب، شل شدن اتصالات یا آسیب به مغزی سیم باشد. این پدیده به‌ویژه در سیستم‌های حساس می‌تواند اختلال ایجاد کند یا باعث آسیب به تجهیزات شود.
۳. افزایش دمای بیش از حد کابل حین کار
اگر کابل هنگام عبور جریان در حالت عادی، بیش از حد داغ می‌شود، ممکن است نشان‌دهنده بارگذاری بیش از توان مجاز، خرابی عایق حرارتی، یا مقاومت بیش از حد به دلیل آسیب در هادی باشد.
۴. ایجاد نویز، پارازیت یا تداخل الکترومغناطیسی (EMI)
در کابل‌های سیگنال یا مخابراتی، خرابی در شیلد یا اتصال زمین می‌تواند منجر به ورود نویز، قطع ارتباط یا کاهش کیفیت سیگنال شود.
۵. ایجاد جرقه یا صدای تق‌تق در زمان اتصال
این مورد به‌ویژه در محل‌های اتصال (مانند پریزها، جعبه تقسیم یا تابلو برق) دیده می‌شود و نشانه‌ای جدی از خرابی داخلی، شل بودن اتصال یا سوختگی در مسیر جریان است.
۶. عملکرد نادرست سیستم‌های حفاظتی
در مواردی، خرابی کابل باعث می‌شود فیوزها یا کلیدهای محافظ (مثل RCCB یا MCB) بی‌دلیل عمل کنند یا دیرتر از حد معمول قطع شوند. این موضوع می‌تواند حاکی از نشتی جریان یا اتصال ناقص باشد.
روش‌های تست و ارزیابی سلامت کابل‌ها
